Hoàn trả tài sản chiếm hữu và sử dụng tài sản không có căn cứ
Việc chiếm hữu sử dụng tài sản sẽ được thực hiện bởi chủ sở hữu và người chiếm hữu hợp pháp, không ai có thể bị hạn chế, bị tước đoạt trái luật quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản.Do đó nghĩa vụ hoàn trả tài sản sẽ được đặt ra đối với người chiếm hữu, sử dụng tài sản không có căn cứ pháp luật.
Quyền sở hữu bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu. Việc chiếm hữu sử dụng tài sản sẽ được thực hiện bởi chủ sở hữu và người chiếm hữu hợp pháp, không ai có thể bị hạn chế, bị tước đoạt trái luật quyền sở hữu, quyền khác đối với tài sản.Do đó nghĩa vụ hoàn trả tài sản sẽ được đặt ra đối với người chiếm hữu, sử dụng tài sản không có căn cứ pháp luật.
Nghĩa vụ hoàn trả được quy định tại điều 579 Bộ luật dân sự 2015 như sau:
Điều 579. Nghĩa vụ hoàn trả
1. Người chiếm hữu, người sử dụng tài sản của người khác mà không có căn cứ pháp luật thì phải hoàn trả cho chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản đó; nếu không tìm được chủ sở hữu, chủ thể có quyền khác đối với tài sản thì phải giao cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trừ trường hợp quy định tại Điều 236 của Bộ luật này.
2. Người được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật làm cho người khác bị thiệt hại thì phải hoàn trả khoản lợi đó cho người bị thiệt hại, trừ trường hợp quy định tại Điều 236 của Bộ luật này.
Theo đó, việc hoàn trả được đặt ra ở đây bao gồm: hoàn trả tài sản và những khoản lợi có được từ tài sản sản đó. Điều kiện để một người phải thực hiện nghĩa vụ hoàn trả:
– Người đó thực hiện chiếm hữu sử, dụng tài sản của người khác mà không có căn cứ pháp luật. Điều 165 Bộ luật dân sự 2015 có quy định về việc chiếm hữu được coi là hợp pháp bao gồm: Chủ sở hữu chiếm hữu tài sản; Người được chủ sở hữu ủy quyền quản lý tài sản; Người được chuyển giao quyền chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự phù hợp với quy định của pháp luật; Người phát hiện và giữ tài sản vô chủ, tài sản không xác định được ai là chủ sở hữu, tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên, bị chôn, giấu, bị vùi lấp, chìm đắm; Người phát hiện và giữ gia súc, gia cầm, vật nuôi dưới nước bị thất lạc; Trường hợp tài sản bị chiếm hữu không thuộc các trường hợp trên sẽ bị coi là bất hợp pháp.
– Người chiếm hữu, sử dụng bất hợp pháp đã được lợi từ tài sản đó làm cho người khác bị thiệt hại.
– Có mối quan hệ nhân quả giữa hành vi chiếm hữu, sử dụng không có căn cứ pháp luật với thiệt hại về tài sản do hành vi đó gây ra.
Tài sản hoàn trả
Theo quy định tại điều 580, 581 Bộ luật dân sự 2015, người chiếm hữu sử dụng tài sản bất hợp pháp phải hoàn trả toàn bộ tài sản, hoa lợi, lợi tức đã thu được
Điều 580. Tài sản hoàn trả
1. Người chiếm hữu, người sử dụng tài sản mà không có căn cứ pháp luật phải hoàn trả toàn bộ tài sản đã thu được.
2. Trường hợp tài sản hoàn trả là vật đặc định thì phải hoàn trả đúng vật đó; nếu vật đặc định đó bị mất hoặc hư hỏng thì phải đền bù bằng tiền, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
3. Trường hợp tài sản hoàn trả là vật cùng loại, nhưng bị mất hoặc hư hỏng thì phải trả vật cùng loại hoặc đền bù bằng tiền, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
4. Người được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật phải hoàn trả khoản lợi về tài sản đó cho người bị thiệt hại bằng hiện vật hoặc bằng tiền.
Điều 581. Nghĩa vụ hoàn trả hoa lợi, lợi tức
1. Người chiếm hữu, người sử dụng tài sản, người được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật và không ngay tình thì phải hoàn trả hoa lợi, lợi tức thu được từ thời điểm chiếm hữu, sử dụng tài sản, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật.
2. Người chiếm hữu, người sử dụng tài sản, người được lợi về tài sản mà không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình thì phải hoàn trả hoa lợi, lợi tức thu được từ thời điểm người đó biết hoặc phải biết việc chiếm hữu, sử dụng tài sản, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật, trừ trường hợp quy định tại Điều 236 của Bộ luật này.
Người chiếm hữu, sử dụng tài sản không có căn cứ pháp luật có nghĩa vụ hoàn trả lại toàn bộ tài sản đã thu được. Ngoài ra, còn phải hoàn trả những hoa lợi, lợi tức như sau:
– Đối với chiếm hữu không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình phải hoàn trả những hoa lợi lợi tức đó kể từ thời điểm người đó biết hoặc phải biết việc chiếm hữu, sử dụng được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật ( trừ trường hợp tài sản đã được chiếm hữu sử dụng ngay tình, liên tục, công khai trong thời hạn 10 năm đối với động sản, 30 năm đối với bất động sản )
– Đối với người chiếm hữu, người sử dụng tài sản và không ngay tình phải hoàn trả toàn bộ hoa lợi, lợi tức thu được từ thời điểm chiếm hữu, sử dụng tài sản
Người chiếm hữu, sử dụng không có căn cứ pháp luật hoàn trả đúng vật đó ( vật đặc định), vật cùng loại ( không phải vật đặc định), nếu mất hoặc hư hỏng thì hoàn trả bằng tiền khi hai bên không có thỏa thuận khác. Đối với các khoản lợi khác thu được từ việc chiếm hữu sử dụng tài sản thì hoàn trả bằng tiền hoặc bằng hiện vật.
Lưu ý: Nếu tài sản đã được giao cho người thứ ba thì người thứ ba cũng có nghĩa vụ hoàn trả tài sản cho chủ sở hữu, người có quyền khác đối với tài sản và có thể yêu cầu người giao tài sản cho mình bồi thường thiệt hại nếu đã trả tiền hoặc đền bù cho tài sản đó. Đối với người chiếm hữu, sử dụng tài sản không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình khi trả lại tài sản thì chủ sở hữu hoặc người có quyền khác đối với tài sản phải thanh toán những chi phí cần thiết mà họ đã bỏ ra để bảo quản và làm tăng giá trị của tài sản.